Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý và làm chủ công nghệ lõi là hai trụ cột chiến lược để bảo đảm an ninh mạng, an ninh kinh tế số và củng cố chủ quyền số quốc gia. Việc Việt Nam đăng cai Lễ mở ký Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) không chỉ khẳng định vai trò tiên phong trong kiến tạo hành lang pháp lý toàn cầu, mà còn mở rộng hợp tác quốc tế, thúc đẩy trách nhiệm xuyên biên giới, hướng tới không gian mạng an toàn, minh bạch và bền vững.
Việc kiến tạo khuôn khổ pháp lý toàn cầu trở thành yêu cầu cấp bách để ứng phó tội phạm mạng xuyên biên giới, lĩnh vực không quốc gia nào có thể đơn độc đối phó. Tội phạm mạng đang ngày càng chuyên nghiệp, có tổ chức và xuyên quốc gia, nhắm vào hạ tầng trọng yếu và hệ thống tài chính. Riêng năm 2025, Việt Nam ghi nhận khoảng 100 nghìn vụ việc liên quan, cho thấy tính chất nghiêm trọng và quy mô ngày càng lớn của loại tội phạm này.
Công ước Hà Nội, bước ngoặt hình thành lá chắn pháp lý toàn cầu
Hiện nay, những khác biệt về luật pháp, quy trình tố tụng và vấn đề chủ quyền khiến việc điều tra, truy vết tội phạm mạng quốc tế còn nhiều rào cản. Trước thực tế đó, Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua, tạo khuôn khổ pháp lý chung giúp các quốc gia chia sẻ thông tin, phối hợp điều tra, truy vết và hỗ trợ kỹ thuật một cách đồng bộ và hiệu quả.
Dấu mốc quan trọng là việc Liên hợp quốc lựa chọn Hà Nội đăng cai Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao về Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng ngày 25-26/10/2025 - một sự kiện lịch sử khẳng định vai trò tiên phong của Việt Nam trong hợp tác đa phương. Công ước Hà Nội thiết lập cơ chế pháp lý toàn cầu với mạng lưới đầu mối liên lạc 24/7, giúp các quốc gia phối hợp khẩn cấp, rút ngắn thời gian xử lý và tăng hiệu quả truy vết tội phạm mạng.
Với bốn trụ cột chính: hình sự hóa hành vi phạm tội mạng, phòng ngừa và nhận diện rủi ro, tăng cường hợp tác quốc tế và nâng cao năng lực và hỗ trợ kỹ thuật, Công ước hướng tới thiết lập tiêu chuẩn toàn cầu về an ninh mạng, thu hẹp chênh lệch năng lực giữa các nước phát triển và đang phát triển.
Triển lãm Công nghệ Quốc tế trưng bày các giải pháp, sản phẩm và sáng kiến nổi bật về an ninh mạng, chuyển đổi số và công nghệ thông tin.
Sau khi được phê chuẩn, Công ước Hà Nội sẽ trở thành lá chắn pháp lý toàn cầu, buộc các nền tảng xuyên biên giới tuân thủ luật pháp quốc tế và phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng, hướng tới không gian mạng an toàn, lành mạnh và có trách nhiệm.
Việc Đại hội đồng Liên hợp quốc lựa chọn Hà Nội đăng cai Lễ mở ký Công ước không chỉ thể hiện vai trò và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế, mà còn đánh dấu bước ngoặt lịch sử trong tiến trình xây dựng luật chơi chung cho thế giới số, nơi Việt Nam chuyển từ vị thế tham gia sang định hình chuẩn mực toàn cầu.
Ông Nguyễn Phương Tuấn, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội.
Ông Nguyễn Phương Tuấn, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhấn mạnh: “Không chỉ tích cực tham gia đàm phán ngay từ giai đoạn đầu, Việt Nam còn chủ động chuẩn bị khung pháp luật trong nước tương thích với Công ước như: Luật Dữ liệu, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, Luật Công nghiệp công nghệ số (có hiệu lực từ 1/1/2026), Luật Tần số vô tuyến điện, Luật Viễn thông, Luật Giao dịch điện tử... Mới nhất là Luật Trí tuệ nhân tạo (AI), Luật An ninh mạng năm 2025 (xây dựng trên cơ sở sửa đổi toàn diện Luật An ninh mạng năm 2018 và sửa đổi toàn diện Luật An toàn thông tin mạng năm 2015) dự kiến thông qua trong Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV. Đây là những nền tảng pháp lý đồng bộ, giúp nội luật hóa các cam kết quốc tế, đồng thời nâng cao năng lực phòng thủ số và chủ quyền dữ liệu quốc gia”.
Chủ trương hoàn thiện thể chế cũng được xác định song hành với việc xây dựng năng lực nội tại và làm chủ công nghệ lõi. Ông Phạm Đại Dương, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương nhấn mạnh: "Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia xác định phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số trên tinh thần tự lực, tự chủ, tự cường, là nhân tố then chốt bảo đảm quốc phòng, an ninh và tạo động lực bứt phá trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc".
Tự chủ công nghệ, củng cố nội lực an ninh mạng
Bộ Khoa học và Công nghệ đang xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ “Đề án hình thành các doanh nghiệp công nghệ chiến lược quy mô lớn trong nước để phát triển hạ tầng số, nhân lực số, dữ liệu số, công nghệ chiến lược, an toàn an ninh mạng”. Các doanh nghiệp công nghệ chiến lược quy mô lớn trong nước là lực lượng nòng cốt thúc đẩy và phát triển hạ tầng số, nhân lực số, dữ liệu số, công nghệ chiến lược và an toàn, an ninh mạng; dẫn dắt năng lực nghiên cứu, phát triển giúp Việt Nam từng bước làm chủ công nghệ cốt lõi, công nghệ nền tảng, công nghệ chiến lược...
Trước đó Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1131/QĐ-TTg ngày 12/6/2025 ban hành danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược, trong đó có công nghệ, sản phẩm an ninh mạng. Đây là căn cứ để áp dụng các cơ chế, chính sách ưu đãi, hỗ trợ cũng như các chính sách đặc thù để khuyến khích doanh nghiệp, tổ chức tham gia nghiên cứu, phát triển các công nghệ/sản phẩm an ninh mạng.
Hiện Bộ Khoa học và Công nghệ đang phối hợp với các Bộ, ngành để xây dựng Chương trình cho 11 nhóm công nghệ chiến lược. Trong đó, sẽ phối hợp với Bộ Công an để xác định, làm rõ các công nghệ lõi mà Việt Nam cần làm chủ để tập trung phát triển nhóm An ninh mạng.
Ông Phạm Đại Dương, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương.
Chuyển đổi số gắn bó mật thiết với nhiều lĩnh vực như chính phủ số, kinh tế số… Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Phạm Đại Dương cho biết: “Dữ liệu được xem là tài sản chiến lược quốc gia, do vậy, cần có những chiến lược để bảo đảm an ninh dữ liệu, an ninh mạng. Công nghệ số luôn phát triển liên tục với tính kết nối cao…”. Quan điểm của Đảng, Nhà nước về bảo đảm an ninh mạng, an ninh dữ liệu là trong hoạch định chính sách, cần chuyển từ tư duy phòng thủ bị động sang chủ động và tích cực nhận diện sớm những rủi ro và chủ động các biện pháp.
Song song với kết nối trí tuệ, việc làm chủ công nghệ mật mã lõi cũng đang được đẩy mạnh, tạo thêm một lớp phòng thủ vững chắc cho chủ quyền dữ liệu quốc gia. Theo Tiến sĩ Hồ Văn Hương, Phó Trưởng ban Ban Cơ yếu Chính phủ, công nghệ mật mã quốc gia MKV đã đưa Việt Nam vào nhóm ít quốc gia sở hữu thuật toán bảo mật tự chủ - nền tảng để bảo vệ dữ liệu trong kỷ nguyên hậu lượng tử.
Phối cảnh dự án Tổ hợp không gian sáng tạo CMC - CCS Hà Nội. Tập đoàn Công nghệ CMC hiện đang phát triển hệ sinh thái công nghệ mở C-OpenAI với 25 công nghệ lõi như LLM, Computer Vision, Tối ưu hóa dữ liệu, Bảo mật & an toàn thông tin… cho phép đồng sáng tạo giải pháp AI theo nhu cầu ngành.
Máy tính lượng tử có thể thực hiện các phép tính phức tạp với tốc độ vượt xa thế hệ máy tính hiện nay. Khi công nghệ này đạt đến độ hoàn thiện, những phương pháp mã hóa truyền thống có nguy cơ bị phá vỡ. Điều này đặt ra thách thức an ninh mạng chưa từng có: nếu không có biện pháp phòng bị từ sớm, toàn bộ dữ liệu mật của quốc gia, tài chính, quân sự và cá nhân có thể bị giải mã khi công nghệ lượng tử được áp dụng.
Mới đây, sau cuộc họp ngày 18/9/2025 của Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có kết luận nhấn mạnh một trong các nhiệm vụ trọng tâm cần thực hiện là nghiên cứu, phát triển mã hóa kháng lượng tử để bảo vệ bí mật nhà nước.
Việc tự chủ công nghệ và hình thành các doanh nghiệp chiến lược phải đi đôi với các cơ chế tài chính, thị trường đặc thù để biến an ninh mạng thành một ngành kinh tế thực thụ, từ đó hiện thực hóa mục tiêu trở thành quốc gia phòng thủ mạng hàng đầu ASEAN. An ninh mạng cần được nhìn nhận như một ngành kinh tế thực thụ, tạo ra giá trị, việc làm và tri thức… Chúng ta cần thiết lập Nền tảng săn lỗi bảo mật tài chính quốc gia (Bug Bounty Hub) theo cơ chế liên kết Nhà nước - doanh nghiệp - cộng đồng chuyên gia để phát hiện, cảnh báo và khắc phục sớm các lỗ hổng trong hệ thống tài chính.
Đồng thời, Quỹ đổi mới sáng tạo an ninh tài chính cần hình thành để bảo đảm năng lực tự chủ công nghệ, tập trung đầu tư cho các công nghệ bảo mật trọng yếu trong chuỗi giá trị tài chính số, hỗ trợ R&D các giải pháp bảo mật bản địa (phòng chống gian lận AI, mã hóa hậu lượng tử, quản trị định danh số an toàn). Ngoài ra, các cơ quan chức năng cần thiết lập Chỉ số năng lực an ninh tài chính (Cyber Resilience Index) cho các tổ chức tín dụng.
Ngành an ninh mạng Việt Nam đang tăng trưởng nhanh, trở thành một cấu phần quan trọng của kinh tế số. Theo Chỉ số An toàn thông tin mạng toàn cầu (GCI) 2024 của Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU), Việt Nam tăng 8 bậc so với năm 2021, vươn lên vị trí 17/194 quốc gia và vùng lãnh thổ; đứng thứ 4 châu Á - Thái Bình Dương và thứ 3 ASEAN.
Để trở thành quốc gia có năng lực phòng thủ mạng hàng đầu Châu Á vào năm 2030, Việt Nam cần ưu tiên đột phá trong ba lĩnh vực chính: chính sách, công nghệ và hợp tác. Khi thể chế đủ mạnh, nhân lực đủ tinh nhuệ và doanh nghiệp đủ năng lực sáng tạo, lá chắn số Việt Nam không chỉ vững vàng trước các mối đe dọa mà còn mở rộng không gian phát triển, khẳng định vị thế quốc gia trong kỷ nguyên dữ liệu. Về chính sách, cần ban hành các quy định pháp lý mạnh mẽ và có tính dự báo cao về an ninh mạng. Về công nghệ, cần đầu tư vào nghiên cứu, phát triển và ứng dụng các công nghệ mới như AI và điện toán đám mây trong phòng thủ mạng. Về mô hình hợp tác, cần tăng cường hợp tác quốc tế, đặc biệt với các nước ASEAN và các đối tác chiến lược, để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm và cùng nhau ứng phó với các thách thức an ninh mạng.